maandag 6 juli 2015

Leer denken wat je wilt denken - Rients Ritskes

In mijn afgelopen vakantie las ik het boek 'Leer denken wat je wilt denken' van zenmeester Rients Ritskes. Barbara heeft dit boek gekocht, omdat ze een cursus bij Zen.nl heeft gevolgd. Op haar blog kan je een bespreking van dit boek lezen. Hier volgt mijn indruk van dit boek.



Het boek is een praktische inleiding in zen. De auteur wil dat zen doelgericht en doelbewust beoefend wordt. Als je weet met welk doel je zen beoefent, is de kans groter dat je het volhoudt. Doelen zijn bovendien nodig om gedachten over de toekomst los te kunnen laten. Hoe paradoxaal dit ook klinkt, ik denk dat dit waar is: pas als je weet wat je wilt, hoef je hier niet meer de hele tijd over na te denken.

Zen is een vorm van training die je helpt om meer grip te krijgen op je gedachten. De belangrijkste bezigheid bij zen heet zazen, een vorm van meditatie. Tijdens het mediteren concentreer je je op het tellen van één tot tien. Regelmatig dwalen je gedachten af. Dit is niet erg, zolang je je hier maar bewust van bent. Eenmaal opgemerkt, keer je weer terug naar het tellen. Zazen is geen ontspanningsoefening, maar een concentratieoefening. Het heeft als doel om onverwerkte emoties te verwerken naar inzicht. De auteur gebruikt hierbij het beeld van bubbels die in puntjes worden omgezet. Bubbels nemen veel plek in in je geest. Dit zijn onverwerkte gebeurtenissen uit het verleden of gedachten over de toekomst. Wijsheid ontstaat door het verwerken van bubbels in puntjes. Puntjes staan voor inzicht. Inzicht neemt weinig ruimte in in je geest. Je kunt er nooit teveel van hebben.

Zen is ontstaan vanuit het boeddhisme, maar je hoeft geen boeddhist te zijn om zen te beoefenen. Er zijn wetenschappelijke aanwijzingen dat zen echt effect heeft op lichaam en geest. Je kan er dus volop op de Westerse manier mee bezig zijn. Het zal uiteindelijk toch wel helpen om iets van het boeddhisme te weten, om de gebruiken rondom zen te leren begrijpen. Je hoeft je eigen religie of atheïsme niet op te geven en kunt het combineren met zen, zonder in gewetensnood te hoeven komen.

Naast zen zijn er andere manieren om je geest te onderhouden. Dit kan door drie keer per week te sporten en bijvoorbeeld piano spelen, bloemschikken, schrijven of andere activiteiten die concentratie en precisie vereisen. Meditatie blijft echter het belangrijkste gereedschap. De auteur adviseert om elke dag tweemaal twintig minuten te mediteren.

Een ander element uit zen is het bezig zijn met koans. Koans zijn raadselachtige vragen die gesteld worden door een zenleraar aan een zenstudent. Koans triggeren veelvoorkomende bubbels. De leraar bepaalt het moment dat de student klaar is met zijn of haar koan. Dit kan gerust een paar jaar duren.

Rituelen in de zentraditie hebben een bepaalde functie. Ze verbinden. De rituelen zijn wereldwijd bekend. Als je naar een buitenlandse zenbijeenkomst gaat, zullen deze rituelen helpen om je gauw thuis te voelen. Een bekend ritueel is de theeceremonie, waarbij de deelnemers gelijktijdig thee drinken en daarna het kopje in een vast ritme neerzetten. Ook dit vergt concentratie en is in die zin ook een vorm van training. Rituelen stoten soms af, omdat het een gevoel van bevreemding kan oproepen bij mensen die er niet mee vertrouwd zijn. Ik merk dat ik dit zelf ook heb bij sommige rituelen in bijvoorbeeld het katholicisme. Na het lezen van dit hoofdstuk begrijp ik de rol van rituelen in zen, maar ook in andere religies een stuk beter. Een mooi citaat over rituelen uit het boek vond ik: "Oude tradities klakkeloos afschaffen, is net zo onverstandig als een oud paar schoenen weggooien zonder dat je een nieuw stel stappers hebt gekocht."

Volgens het boeddhisme, waar zen uit voort is gevloeid, is de werkelijkheid altijd in beweging. Er wordt wel gezegd dat alles een illusie is. Dit betekent niet dat er geen realiteit bestaat, maar dat zodra je je een beeld hebt gevormd, deze al snel weer achterhaald is. Wie teveel vaststaande ideeën heeft over de werkelijkheid, roest op den duur vast en krijgt het steeds moeilijker in de maatschappij. Wie te weinig ideeën heeft, waait met alle winden mee. Ook dat is dus niet goed. Wie echter wendbaar van geest is, leeft op volle kracht. De Hartsoetra is een van de basisteksten van het boeddhisme. Het reciteren van de Hartsoetra is een van de rituelen van de zentraditie en helpt om de geest wendbaar te houden. De tekst bevat allerlei schijnbare tegenstellingen.

Zenmeditatie is fysieke ruggengraattraining en daarmee ook geestelijke ruggengraattraining. Lichaam en geest zijn een eenheid. Zenmeditatie is het leren afzien van bevrediging op korte termijn. Uiteindelijk genieten we daardoor meer, vaker, echter en langduriger, wat ons gelukkiger maakt.

Het grote afwezige onderwerp in dit boek vond ik de rol van voeding. Er wordt gesproken over minder eten. Mijns inziens is dit een valkuil die niet permanent is vol te houden. Ik denk dat een 'whole foods plant based' manier van eten een mooie toevoeging kan zijn aan het beoefenen van zen. Zie daarvoor mijn blog www.eetvoorjeleven.nu.

Er stonden in dit boek veel eye openers en kan het boek van harte aanbevelen aan mensen die willen werken aan hun mentale gezondheid.