De vorige keer citeerde ik het eerste deel uit het eerste hoofdstuk van het boekje "Het heil van de velen" geschreven door Jan Bonda. Daarin stelt hij de vraag aan de orde of een eeuwige straf van hen die het Evangelie niet hebben aangenomen wel bijbels is. De strekking van zijn betoog is dat God niet twee doelen heeft: het eeuwige heil van een deel van zijn schepping en het eeuwige onheil voor het andere deel, maar door verharding en door oordeel heen toewerkt naar Zijn éne doel.
Hier volgt het vervolg van dat hoofdstuk.
Het ene doel van God, ook in Zijn toorn
Nadat Paulus (in Rom. 6-8) heeft uiteengezet dat de wet niet buiten werking wordt gesteld, maar juist tot zijn doel komt in het leven door de Geest, dat met de doop begonnen is, komt in Rom. 9-11 de vraag die ons bezig houdt. Het is de vraag naar het lot van Israël - ook naar de bijzondere betekenis van Israël voor de gemeente - na' de afwijzing van het Evangelie. We beperken ons nu tot dat lot van Israël. Voor ons is daarmee verbonden het lot van de vele anderen, die evenals Israël het Evangelie hebben afgewezen. Als er geen andere weg tot behoud is, dan zijn velen niet behouden.
Wat is nu de boodschap van Rom. 9-11? In 9:3 zegt Paulus dat hij wel van Christus verbannen wenst te zijn terwille van zijn broeders. Dat is niet zó maar een woord! Het is een woord dat voortkomt uit zijn omgang met Christus: 'waarheid in Christus' - een woord waarin de Heilige Geest zelf werkt: 'mijn geweten betuigt mij dit mede door de Heilige Geest'. De ontzagwekkende kracht van dit woord zal men geen ogenblik buiten beschouwing mogen laten, wil men verstaan wat daarop volgt. Het zijn de zo deerlijk misverstane woorden als 'Jakob heb ik liefgehad, maar Esau heb ik gehaat', 'Hij ontfermt zich dus over wie Hij wil, en Hij verhardt wie Hij wil'; de woorden over de pottenbakker, die de vrije beschikking heeft over het leem; sommige mensen maakt Hij - God - tot 'voorwerpen van ontferming' en anderen tot 'voorwerpen van de toorn' (9:13, 18, 22-23). En wie het daar moeilijk mee heeft, hoort: 'O mens, wie zijt gij dat gij God zoudt tegenspreken?' (9:20). Ze zijn verstaan als woorden die ons het zwijgen opleggen: wij hebben slechts te berusten! Wie verder leest ontdekt echter dat de apostel iets geheel anders zegt! Als God Esau haat en Farao verhardt, is dat om zich tenslotte over hen te ontfermen! In hen beschrijft Paulus de positie van Israël: verworpen en verhard. Maar hoe volstrekt onbegrijpelijk (11:33) het ook is waarom God het aldus doet - Hij heeft zijn doel met Israël geen ogenblik opgegeven! 'Want God heeft hen allen onder ongehoorzaamheid besloten om zich over hen allen te ontfermen' - een woord waarin Paulus en de heidenen, en Israël insluit (11:32).
Met dit ene doel Gods besluit Paulus dan zijn betoog. 'Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen' (11:36). Het is een woord van fundamentele betekenis voor de bijbelse leer van God; een woord uit de lofprijzing van de gemeente (1 Kor.8:6, Kol. 1:16; vgl. Fil. 2:10, 11). We letten hier alleen op dat 'tot Hem'. Er is voor allen die Hij onder ongehoorzaamheid besloten heeft geen ander doel dan te zijn tot Hem; en dat is: bestemd om te komen tot zijn ontferming (11:32). Dit woord 'tot Hem' sluit uit dat de ene God die alle dingen geschapen heeft, een deel van zijn schepselen bestemd zou hebben om verre van Hem te blijven. De bestemming van allen is dat zij komen, en eensgezind zich verheugen in Hem die hen altijd heeft liefgehad en daarom alléén waard is te ontvangen alle lof (Op. 4:11; 5:9-14). Dat is de vervulling van de profeten: 'Tot U komt alle vlees', 'Alle volken, die Gij gemaakt hebt, zullen komen en zich voor U neerbuigen en Uw naam eren' (Ps. 65:3; 86:9; vgl. Ps. 22:28, Jes. 2:1-4; 25: 6-8; 45:23, 24; Jer. 16:19 en andere plaatsen).
Twee doelen van God in de geloofstraditie
Augustinus is de eerste kerkvader die gesproken heeft over twee doelen van God - later de leer van de 'dubbele uitverkiezing'. God wil twee dingen: Hij wil zich ontfermen en Hij wil verharden. Nadat de mens (Adam) zelf vrijwillig voor de zonde gekozen heeft, wil Hij dat de grote massa van de mensheid verloren blijft: de massa der verlorenen. Aan een beperkt aantal wil Hij zijn onverdiende genade bewijzen, en aan de overigen zijn verdiende vergelding. Beide eigenschappen van God moeten blijken, en daarom wil Hij deze verdeling van het menselijk geslacht, voorgoed! Dat de meesten veroordeeld en verloren zijn, toont voor eeuwig wat allen verdiend hebben, en dit maakt dat de weinige geredden des te dankbaarder zullen zijn voor hun redding (De stad Gods, 21, 12). Hier wordt dus geleerd dat wij hebben te berusten in het lot van de vele verlorenen, en waaróm wij hebben te berusten.
Bij Augustinus speelt de uitleg van Romeinen 9 een grote rol. Maar let op het verschil met Paulus! Paulus is ontzet over de verharding van Israël. Hij kan daar niet in berusten. En hij wèèt dat God dat ook niet wil! Die verharding is niet Gods doel. Langs de weg van deze verharding voert Hij Israël zijn ontferming tegemoet: 'om zich over hen allen te ontfermen' (11:32). - Augustinus daarentegen blijft staan bij die woorden: 'Hij ontfermt zich dus over wie Hij wil, en Hij verhardt wie Hij wil' (Rom. 9:18). Daarmee is volgens de kerkvader Gods doel bereikt. Zo zal het blijven en het is ook mooi dat het zo blijft! Hij spant zich in om aan te tonen hoe waardevol juist dat contrast is tussen begenadigden en gestraften. Wat Israël betreft, dat is dus verloren. Niets van een voortdurende smart, zoals bij Paulus! Dat dit verharde Israël bestemd is om behouden te worden, zoals Paulus schrijft in Romeinen 11, daarvan horen we niets. - Wat nu van Israël geldt, geldt van allen die zich buiten de kerk bevinden. Augustinus moet zich wel moeite geven de gelovigen te overtuigen dat er nooit een eind zal komen aan de kwellingen van de verdoemden. Want deze leer was nog geen gemeengoed voor de kerk van zijn tijd. De meesten geloven niet dat het zo zal zijn, schrijft hij ('Handboekje', par. 112). Dat is dus na Augustinus anders geworden: deze leer werd wel de gezaghebbende leer. Maar niet op grond van de Schrift! Hoe kon de kerk - niet alleen Augustinus! - Romeinen 9 zo anders lezen dan Paulus het bedoelde? Kon het omdat zij de smart om Israël vergat? De R.K. theoloog Hans Urs von Balthasar spreekt van de duisternis van deze leer, die de volgende eeuwen in een bijna slaafse gehoorzaamheid op zich hebben genomen. En hij ziet het als de grote verdienste van Karl Barth dat hij deze duisternis door zijn verkiezingsleer heeft doorbroken ('Antwort, Karl Barth zum 70. Geburtstag', 1956, p. 240 v.). Augustinus' uitleg van Rom. 9 vindt nog steeds verdedigers, die elke andere uitleg als 'onrechtzinnig' afwijzen. Zij zouden goed doen zich eens rekenschap te geven van wat G.C. Berkhouwer schreef in zijn 'De Verkiezing Gods' (1955, p. 68-86; 248-258), en van de bondige weerlegging van de traditionele uitleg door Herman Ridderbos in zijn commentaar op Romeinen: "Gods vrijmacht volgens Romeinen 9" ('Aan de Romeinen' 1959, p.227-231).
Enkele hoofdzaken
Voordat wij op het een en ander verder ingaan - vooral op de betekenis van het ene doel van God voor de leer van het oordeel - onderstrepen wij enkele gedachten.
1. De Schrift spreekt over de zorg om hen die het Evangelie hebben afgewezen niet als een zaak die ons niet aangaat, maar als een zaak die kenmerkend is voor de verbondenheid met Christus.
2. Deze zorg neemt het oordeel volstrekt ernstig. Als zelfs Israël voorwerp wordt van Gods toorn, hoeveel temeer geldt dit dan de anderen. 'Want indien God de natuurlijke takken niet gespaard heeft, Hij zal ook u niet sparen' (11:22).
3. De Schrift spreekt over deze zorg als een zorg die vervuld is van hoop. Het is de zekerheid, dat een zorg die God ons op het hart legt, nooit zonder uitzicht kan zijn. Zonder die hoop zou deze zorg verdrongen worden of tot ongeloof voeren.
4. Deze hoop is gegrond in wat de Schrift leert over het ene doel van God. De rechte uitleg van Rom. 9-11 is hiervoor van doorslaggevende betekenis gebleken.
Het hele boekje is te lezen via deze link: http://www.concordant.iweb.nl/bonda/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten